Μετά την ίδρυση του 23ου πανεπιστημίου στην Ελλάδα, του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής, προτεραιότητα του υπουργείου φαίνεται να είναι η απορρόφηση του ΤΕΙ Ηπείρου από το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, με αποτέλεσμα την εξαφάνιση της Ανώτατης Τεχνολογικής Εκπαίδευσης στην Ήπειρο. Επόμενος στόχος του υπουργείου είναι η χωρίς χρονοτριβές “πανεπιστημιοποίηση” των ΤΕΙ σε όλη την επικράτεια, σε πλήρη ασυνέπεια με τις θέσεις του πορίσματος του Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία, που πραγματοποιήθηκε υπό την αιγίδα του Υπουργείου Παιδείας το 2016, όπου αναφέρεται ότι η ενσωμάτωση των ΤΕΙ στα Πανεπιστήμια «δεν εξυπηρετεί μια βιώσιμη και ακαδημαϊκά σκόπιμη προοπτική». Το εν λόγω πόρισμα υπογράφεται από τον νυν υπουργό Παιδείας κ. Κ. Γαβρόγλου.
Αλλά ας ξεπεράσουμε την ασυμφωνία πρόσφατων θέσεων και εφαρμοζόμενης πολιτικής κι ας εξετάσουμε αν η πολιτική αυτή ανταποκρίνεται στην ανάπτυξη της Ανώτατης Εκπαίδευσης και την οικονομική και κοινωνική ανάπτυξη της χώρας. Με άλλα λόγια θα πρέπει να απαντήσουμε στα παρακάτω ερωτήματα:
- Η χώρα χρειάζεται Ανώτατη Τεχνολογική Εκπαίδευση ή χρειάζεται επιπλέον πανεπιστημιακά τμήματα;
- Η συνένωση ΤΕΙ-Πανεπιστημίων βοηθάει στην λύση των προβλημάτων της Ανώτατης Εκπαίδευσης;
- Η μεθοδολογία που ακολουθείται για την αναμόρφωση του χάρτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης εγγυάται ένα καλό αποτέλεσμα;
Απαντήσεις στα ερωτήματα αυτά δεν χρειάζεται να τις εφεύρουμε:
Στο πρώτο ερώτημα απαντά ο ίδιος ο υπουργός Παιδείας. Στο συνέδριο του Economist, πριν λίγες μέρες. ο κ. Γαβρόγλου δήλωσε: «Όπως γνωρίζετε είμαστε μια χώρα που εξάγει γιατρούς και έχουμε τεράστιο πρόβλημα σε διάφορα τεχνικά επαγγέλματα». Και όπως όλοι ξέρουμε, θα πρόσθετα, δεν εξάγουμε μόνο γιατρούς, κάθε χρόνο εξάγουμε χιλιάδες απόφοιτους πανεπιστημίων, όλων των επιστημονικών πεδίων. Η διαρροή επιστημονικού κεφαλαίου στο εξωτερικό αποτελεί πλήγμα για τη χώρα, ενώ παράλληλα το 36% των, μετά το 2011, αποφοίτων των ελληνικών πανεπιστημίων είναι άνεργοι. Η κατάργηση της τεχνολογικής κατεύθυνσης της Ανώτατης Εκπαίδευσης, των εκπαιδευτικών δηλαδή δομών όπου εκπαιδεύονται τα στελέχη τα οποία αποτελούν τη ραχοκοκαλιά της παραγωγής θα βελτιώσει τα πράγματα; Οι αριθμοί λένε ακριβώς το αντίθετο. Οι εργαζόμενοι στον ιδιωτικό τομέα με πτυχίο πανεπιστημίου ανήλθαν το 2016 σε 439,1 χιλ., αυξημένοι κατά μόλις 4% σε σχέση με το 2009. Η αντίστοιχη αύξηση των αποφοίτων ΤΕΙ ήταν 26%, με 264,9 χιλ. απασχολούμενους σε ιδιωτικές επιχειρήσεις το 2016, έναντι 209 χιλ. απασχολούμενων το 2009 (στοιχεία ΙΟΒΕ). Ένα ακόμη χαρακτηριστικό παράδειγμα, το 2016 η απασχόληση ατόμων με 3βάθμια πανεπιστημιακή εκπαίδευση στον τομέα σπουδών Γεωργία-Κτηνιατρική ήταν 59%, ενώ των αποφοίτων ΤΕΙ στον ίδιο τομέα 65%. Σίγουρα τα στοιχεία αυτά θέλουν περαιτέρω ανάλυση και δεν παρατηρείται η ίδια τάση σε όλα τα επιστημονικά πεδία, καταδεικνύουν όμως την αναγκαιότητα σοβαρών μελετών πριν παρθούν οι οποιεσδήποτε αποφάσεις.
Για το δεύτερο ερώτημα θα χρησιμοποιήσω τα στοιχεία της Αρχής Διασφάλισης και Πιστοποίησης της Ποιότητας στην Ανώτατη Εκπαίδευση (ΑΔΙΠ). Με έκθεσή της, το 2009, η ΑΔΙΠ επεσήμανε τα κύρια προβλήματα της Ανώτατης Εκπαίδευσης στη χώρα. Επειδή κανένα από αυτά δεν αντιμετωπίστηκε παραμένουν και σήμερα επίκαιρα. Αναφέρω αυτά που σχετίζονται με τις παρούσες εξελίξεις: Α) Ασαφείς εθνικοί στόχοι ανάπτυξης του ανθρώπινου δυναμικού, Β) Γεωγραφική διασπορά των Α.Ε.Ι. αλλά και των μονάδων Ανώτατης Εκπαίδευσης με αποτέλεσμα την ύπαρξη ακόμη και μεμονωμένων τμημάτων σε μικρές επαρχιακές πόλεις. Γ) Δημιουργία «τμημάτων σφραγίδων» που δέχονται φοιτητές πριν καν αποκτήσουν στοιχειώδη αριθμό μόνιμου προσωπικού και υποδομές, όπως περιπτώσεις τμημάτων με ιδιαίτερα μικρό (και μονοψήφιο ακόμη) αριθμό τακτικού προσωπικού. Δ) Υπέρμετρος αριθμός τμημάτων και προγραμμάτων σπουδών. Ε) Σε ορισμένα επιστημονικά πεδία υπάρχει υπερπληθώρα πτυχιούχων, με συνέπεια να μην μπορούν να απορροφηθούν από την αγορά εργασίας.
Σήμερα η πολιτική του υπουργείου αντί να θεραπεύσει τα προ δεκαετίας διαπιστωμένα προβλήματα θα επιδεινώσει την υπάρχουσα κατάσταση. Στο Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων προτείνεται η ενσωμάτωση του ΤΕΙ Ηπείρου με τη δημιουργία 10 νέων τμημάτων, εκ των οποίων τα περισσότερα θα έχουν μονοψήφιο αριθμό μελών ΔΕΠ, ενώ το Πανεπιστήμιο θα διασπαρθεί σε όλες τις πρωτεύουσες των νομών της Ηπείρου, ώστε να μην έχει να ζηλέψει τίποτα από τα προβλήματα των άλλων περιφερειακών πανεπιστημίων. Βέβαια δεν είναι μόνο το Πανεπιστήμιο Ιωαννίνων, ο υπουργός θέλει π.χ. να φτιάξει νέα Νομική Σχολή στην Πάτρα. Και επειδή όπως λέει η παροιμία «τρώγοντας έρχεται η όρεξη» και ο κ. Γαβρόγλου έχει στρώσει το τραπέζι, η Σύγκλητος του ΕΚΠΑ αποφάσισε την δημιουργία 3 νέων τμημάτων εκ των οποίων το ένα θα έχει 8 μέλη ΔΕΠ, ενώ τα άλλα δύο κανένα. Εντούτοις, η λειτουργία τους προγραμματίζεται για το ακαδημαϊκό έτος 2019-20. Σημειωτέο ότι το ένα εκ των προτεινομένων τμημάτων είναι τμήμα Διοίκησης Επιχειρήσεων και Οργανισμών, τι στιγμή που συνολικά 44 πανεπιστημιακά τμήματα και ΤΕΙ προσφέρουν σπουδές στον τομέα της Διοίκησης.
Τέλος, όσο αφορά το τρίτο ερώτημα στην απάντηση θα βοηθηθώ από το πόρισμα του Εθνικού Διαλόγου για την Παιδεία, που οργάνωσε το Υπουργείο Παιδείας το 2016 και υπογράφουν οι κκ. Γαβρόγλου και Γεωργάτος. Αντιγράφω: “Τα νέα Τμήματα (αναφέρεται στα τμήματα που ιδρύθηκαν μεταξύ 1994-2009)ιδρύθηκαν με την επίκληση ενός αμφίβολης στόχευσης «εθνικού σχεδίου»… Κομματικές προτεραιότητες και πιέσεις παραγόντων της τοπικής αυτοδιοίκησης οδήγησαν στη διασπορά πολλών νέων τμημάτων σε διάφορες πόλεις και κωμοπόλεις της Ελλάδας. Στις περισσότερες περιπτώσεις, αρωγοί σε αυτή τη διαδικασία ήταν και οι διοικήσεις των ιδρυμάτων, καθώς και μέλη ΔΕΠ/ΕΠ που ανέλαβαν την υλοποίηση της διεύρυνσης. Η διεύρυνση, πέρα από την χωρίς σοβαρό σχεδιασμό χωροταξική διασπορά των τμημάτων που ιδρύθηκαν, είχε και τις παρακάτω βασικές παρενέργειες:… (β) πολλαπλασιάστηκε ο αριθμός τμημάτων των οποίων το αντικείμενο ήταν «δημοφιλές» στην αγορά εργασίας (π.χ. Πληροφορική),….(δ) προέκυψαν παραρτήματα ιδρυμάτων με ένα ή δύο απομονωμένα τμήματα”. Δεν χρειάζονται πολλά σχόλια, να προσθέσω μόνο ότι δεν υπάρχει ΚΑΝΕΝΑ σχέδιο οργάνωσης και επανασχεδιασμού του εθνικού χάρτη της Ανώτατης Εκπαίδευσης, δεν έχει γίνει ΚΑΜΙΑ μελέτη που να υποστηρίζει το εγχείρημα συνένωσης Πανεπιστημίου Ιωαννίνων – ΤΕΙ Ηπείρου (ούτε των άλλων Πανεπιστημίων – ΤΕΙ που ακολουθούν). Το λεγόμενο “Πόρισμα” της διορισμένης από τον υπουργό επιτροπής στην πραγματικότητα αποτελεί πρόταση και όχι πόρισμα, δεδομένου ότι δεν υποστηρίζεται από ΚΑΝΕΝΑ ποσοτικό ή ποιοτικό δεδομένο ή μελέτη σκοπιμότητας. Επαναλαμβάνεται λοιπόν αυτό που η ηγεσία του υπουργείου χθες καταδίκαζε και για τους ίδιους ακριβώς λόγους. Οι μικροπολιτικές σκοπιμότητες επισκιάζουν κάθε άλλη εκπαιδευτική πολιτική.
Ένα ερώτημα περιμένει απάντηση, «οι διοικήσεις των ιδρυμάτων» και στη συγκεκριμένη περίπτωση η διοίκηση του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων θα είναι «αρωγός σε αυτή τη διαδικασία»; Η διαδικασία που έχει επιλέξει το Υπουργείο για να κομπάζει ο πρωθυπουργός: «Η ίδρυση του Πανεπιστημίου Δυτικής Αττικής είναι μία εμβληματική πρωτοβουλία χωρίς ταξικούς φραγμούς, χωρίς διακρίσεις απέναντι στους νέους και τις νέες που θέλουν να σπουδάσουν, να ζήσουν και να δημιουργήσουν στην ίδια τους την πατρίδα» θα επαναληφθεί; Μήπως τελικά δούμε το ίδιο έργο να ανεβαίνει και στα Ιωάννινα;
Ο Γιώργος Θυφρονίτης είναι καθηγητής στο Τμήμα Βιολογικών Εφαρμογών και Τεχνολογιών του Πανεπιστημίου Ιωαννίνων
