Ένα ιδιαίτερα καινοτόμο αφιέρωμα-μνημόσυνο, 222 χρόνια μετά, στις «Καλλιμάρτυρες» του χθες και του σήμερα, πραγματοποιήθηκε με μεγάλη επιτυχία στις 21 και 22 Ιανουαρίου 2023. Τη διοργάνωση υπογράφουν η επιχείρηση πολιτισμού Kalliergon και ο Πολιτιστικός Σύλλογος Δροσοχωρίου, υπό την αιγίδα του Δήμου Ιωαννιτών.
Αφορμή, ο πνιγμός 17 γυναικών, μαζί με την Κυρά Φροσύνη, στη λίμνη Παμβώτιδα Ιωαννίνων (11 Ιανουαρίου 1801), γνωστές ως «Καλλιμάρτυρες», σύμφωνα με τον επίσημο όρο που τους έχει απονείμει η τότε τοπική Μητρόπολη. Η δράση ήταν, επίσης, αφιερωμένη στις «Καλλιμάρτυρες» των ημερών μας, ως ένα σχόλιο για την έμφυλη βία, τις γυναικοκτονίες… ‘Ήταν ένας τρόπος να δοθεί έμφαση στην αρμονική συνύπαρξη των φύλων, τη διαρκή διεκδίκηση και διατήρηση της θέσης της γυναίκας στην κοινωνία, μέσα από ιστορικές αναφορές που χάνονται στα βάθη των αιώνων και που, δυστυχώς, επαναλαμβάνονται με άλλους τρόπους και άλλες αφορμές.
Το αφιέρωμα αυτό ήταν ένα προοίμιο του Pamvotis Lake Project της Kalliergon, μιας σειράς σπονδυλωτών δράσεων που έχουν σχεδιαστεί για την πόλη των Ιωαννίνων και είναι βασισμένο σε μια καινοτόμα προσέγγιση της Χριστίνας Τζιάλλα.. Είναι ενταγμένο στο πλαίσιο του Pamvotis Festivalτης Kalliergon, που προγραμματίζεται, για πρώτη φορά,για τον φετινό Ιούλιο στην πόλη των Ιωαννίνων.Στόχος, το φεστιβάλ αυτό να γίνει θεσμός. (Οι ημερομηνίες θα ανακοινωθούν προσεχώς.)
Συντονιστές του 2ήμερου αφιερώματος ήταν η Βασιλική Κατέρη και ο Κωνσταντίνος Στάικος. Συμμετείχαν, ο Σύλλογος Πωγωνίσιου Πολυφωνικού Τραγουδιού, ο Νίκος Χαλκιάς (κλαρίνο)και ο Μίλτος Διαμάντης (ακορντεόν) και ο Άρης Λιούμπος ως βαρκάρης, Πρόεδρος της Κοινότητας του Νησιού της Λίμνης Παμβώτιδας.
Το Σάββατο 21 Ιανουαρίου 2023, από τις 19.00 έως τις 21.00, στην αίθουσα Πολιτιστικού Συλλόγου Δροσοχωρίου εγκαινιάστηκε η Έκθεση Φωτογραφίας Γυναικείων Πορτρέτων με τίτλο «Καλλιμάρτυρες», που επιμελήθηκε η Βασιλική Κατέρη. Πόζαραν, για τον σκοπό αυτό γυναίκες του χωριού. Τη φωτογράφιση έκανε οΝίκος Δαλέζιος, σε σκηνοθεσία της Χριστίνας Τζιάλλα. Στα πορτρέτα απεικονίζονταν, αλφαβητικά, οι εξής γυναίκες: Βαλεντίνα Βαγενά, Ευαγγελία Καραγιώργου, Ράνια Θεοδώρα Λένη, Κωνσταντίνα Λιούζα, Κωνσταντίνα Λώλη, Σοφία Μάντζιου, Λαμπρινή Μελιγγιώτη, Κωνσταντίνα Παππά, Γεωργία Σιώζιου, Σωτηρία Σφαιρόπουλου, Ουρανία Τζιάλλα, Μαργαρίτα Τζίμα & τα μικρά κορίτσια: Αναστασία, Ζωή Κλεοπάτρα
Κοινό χαρακτηριστικό σε όλα τα πορτρέτα ήταν τα κοσμήματα από ασημοκούφετα που φορούσαν οι γυναίκες αυτές. Την κατασκευή τους υπογράφει η Βασιλική Κατέρη, βασισμένη σε μια ιδέα της Χριστίνας Τζιάλλα. Το «ασημένιο» κόσμημα παραπέμπει στην περίφημη αργυροτεχνία των Ιωαννίνων. Τα ασημοκούφετα τα χρησιμοποιούν να στολίζουν τα κόλλυβα στα μνημόσυνα. Ο παραλληλισμός εδώ είναι προφανής.
Σημείωση: Κόσμημα φτιαγμένο από ασημοκούφετα εκτίθεται, μόνιμα, στο Μουσείο Αλή Πασά και Επαναστατικής Περιόδου, στο νησί των Ιωαννίνων, στην αίθουσα “Kυρά Φροσύνη”.
Παράλληλα, γυναίκες και άντρες «κέντησαν» βουτήματα με ασημοκούφετα. Τα βουτήματα αυτά ήταν μια ευγενική προσφορά της τοπικής οικογενειακής επιχείρησης «Μελιγγιώτη» και προσφέρθηκαν ως «συχώριο» στους παρευρισκόμενους στη δράση της επόμενης ημέρας. Η ζύμη ήταν από παραδοσιακή συνταγή γιαννιώτικων κουλουριών.
Στο μεταξύ διάστημα, η Χριστίνα Τζιάλλα, κατέγραφε δηλώσεις των παρευρισκόμενων με αφορμή τη θεματική της δράσης, μέσα από ένα ευρύ ηλικιακό φάσμα. Στις δηλώσεις αυτές καταγράφηκαν, πολύ ενδιαφέρουσες προσεγγίσεις και απόψεις ανδρών και γυναικών του χωριού, καθώς και των επισκεπτών.
Η Κυριακή της 22ας Ιανουαρίου, της δεύτερης ημέρας του αφιερώματος, ξημέρωσε ηλιόλουστη, σαν ένα υπέροχο δώρο στους διοργανωτές, αλλά και τους επισκέπτες.
Μια υπέροχη συγκυρία και αφορμή για να ανταποκριθούν ακόμη περισσότεροι στην ανοιχτή πρόσκληση για τη συνάντηση στις 12.00 το μεσημέρι Πλατεία Μαβίλη, δίπλα στη λίμνη Παμβώτιδα. Όσοι είχαν την τύχη και την ευκαιρία να βρεθούν εκεί την ώρα εκείνη, έγιναν μάρτυρες ενός συγκλονιστικού δρώμενου, μιας μοναδικής, πρωτότυπης ιεροτελεστίας!
Ο σκοπός ενός ηπειρώτικου μοιρολογιού από τον αριστοτέχνη του κλαρίνου Νίκου Χαλκιά, με τη συνοδεία του ακορντεόν από τον, επίσης αριστοτέχνη, Μίλτο Διαμάντη. Ένας βαρκάρης σε μια ξύλινη ψαρόβαρκα (Άρης Λιούμπος), πλησίασε στην προκυμαία και εναπόθεσε στα χέρια ενός άνδρα, ντυμένου με παραδοσιακή ηπειρώτικη φορεσιά (Αναστάσιος Βασιλείου, Πρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Δροσοχωρίου), ένα κομμάτι υφάσματος που παρέπεμπε στο νερό της λίμνης, όπου μέσα του «κρυβόταν» μια «Καλλιμάρτυρας». Την ώρα εκείνη, το μοιρολόι «Μαργιόλα» από τα μέλη του Συλλόγου Πωγωνίσιου Πολυφωνικού Τραγουδιού διαδέχτηκε τους ήχους του κλαρίνου, σκορπώντας ρίγη συγκίνησης, και φέρνοντας στα μάτια πολλών, δάκρυα.
Ο άνδρας, με σεβασμό και δέος, κινήθηκε με αργά βήματα προς ένα πλάτανο στην άκρη της πλατείας και εναπόθεσε το ύφασμα στη ρίζα του. Εκεί τον περίμενε ένας άλλος άνδρας, επίσης με ντυμένος με παραδοσιακή ηπειρώτικη φορεσιά (Κωνσταντίνος Στάικος, Αντιπρόεδρος του Πολιτιστικού Συλλόγου Δροσοχωρίου). Και οι δύο μαζί βοήθησαν την «Καλλιμάρτυρα» να αναδυθεί μέσα από το «νερό».
Η αλληλεπίδραση του υπερμέγεθες έργου με τη φύση αποτέλεσε τον καταλύτη σχετικά με την ατμόσφαιρα που οι διοργανωτές ήθελαν να δημιουργήσουν. Όλοι έγιναν αποδέκτες μιας ανεπαίσθητης πρόσκλησης που «αιωρούνταν» στην ατμόσφαιρα, «Έλα στη θέση μου», όπου και ο τίτλος της δράσης. Μια πρό(σ)κληση αυτής της Γυναίκας-Καλλιμάρτυρα… του χθες;… του σήμερα;… του από πάντα;… Μια τροφή για σκέψη, για προβληματισμό, για εσωτερικό διάλογο…
Δύο αγόρια (Χριστόφορος Στάικος και Ραφαήλ Βιλτανιώτης) και ένα κορίτσι (Κλεοπάτρα Θεοχάρη) άφησαν λίγα αγριολουλούδια, γλαύκανθους, στη βάση του πορτρέτου και στη συνέχεια έριξαν τα υπόλοιπα που κρατούσαν στα χεράκια τους, μέσα στη λίμνη, για εκείνες, στη μνήμη τους. Παράλληλα, τα κεντημένα με ασημοκούφετα βουτήματα σε όλους τους παρευρισκόμενους, ως «συγχώριο».
Ακολούθησε η περιφορά του πορτρέτου γύρω στην πλατεία και ανάμεσα από τους παρευρισκόμενους, προσδίνοντας ακόμη πιο αισθαντικό κλίμα στην όλη ατμόσφαιρα. Ιδιαίτερη έμφαση και επίκληση στο συναίσθημα έδωσε, ξανά, το κλαρίνο μέσα από τον σκοπό ηπειρώτικου μοιρολογιού.
Το πορτρέτο κρατούσαν, σημειολογικά, δύο άνδρες, ο Αναστάσιος Βασιλείου και Κωνσταντίνος Στάικος και δύο αγόρια, ο Ραφαήλ Βιλτανιώτης (γιος του προέδρου του Συλλόγου Πωγωνίσιου Πολυφωνικού Τραγουδιού, Θανάση Βιλτανιώτη) και ο Χριστόφορος Στάικος (γιος του Κωνσταντίνου Στάικου).
Στο ολόσωμο αυτό πορτρέτο απεικονίζονταν η Μικέλα Τσόντζου (με καταγωγή από την Πέτρα Ζαγορίου). Τη φωτογράφιση έκανε ο Νίκος Δαλέζιος. Την εικαστική & σκηνοθετική επιμέλεια, τόσο του πορτρέτου, όσο και της όλη δράσης, είχαν η Βασιλική Κατέρη και η Χριστίνα Τζιάλλα.
Αμέσως μετά, η Πόπη Στεφανίδη απήγγειλε ποίημα της Άννας Δερέκα από την ποιητική της συλλογή που φέρει τον τίτλο «Υδάτινες φλέβες», έκδοσης του 2000 της Νομαρχιακής Αυτοδιοίκησης Ιωαννίνων, αφιερωμένη στη μνήμη εκείνων των άγνωστων γυναικών, των «Καλλιμάρτυρων». Μουσικό χαλί, και πάλι, ο πένθιμος σκοπός του κλαρίνου.
Η προσέλευση και συμμετοχή και τις δύο ημέρες ήταν εντυπωσιακή, όπως επίσης και ο απόηχος του αφιερώματος! Τα μηνύματα και η σημειολογία, σε κάθε πτυχή της δράσης, πολλά και εμφανή! Ο στόχος επιτεύχθηκε, ξεπερνώντας κάθε προσδοκία, δικαιώνοντας τους διοργανωτές και αυτές που το οραματίστηκαν, αφήνοντας τους καλύτερους οιωνούς για αυτά που θα ακολουθήσουν.
Οι διοργανωτές ευχαριστούν θερμά όλους αυτούς που στήριξαν, με τον τρόπο τους ο καθένας, ώστε ναυλοποιηθεί με απόλυτη επιτυχία αυτό το αφιέρωμα, καθώς και όλα τα μέσα μαζικής ενημέρωσης που βοήθησαν στη διάδοση ενός τέτοιου γεγονότος και των διαχρονικών μυνημάτων του.
